ضریب سرمایه‌گذاری

چگونگی محاسبه ضریب بتا در بازار بورس

ضریب کیفیت زعفران اصفهان بالاتر از خراسان| نباید بازارهای جهانی را از دست بدهیم

اصفهان- شریفی، مدیر امور سرمایه‌گذاری جهاد کشاورزی اصفهان با اشاره به اینکه ضریب کیفیت زعفران اصفهان بالاتر از خراسان ارزیابی شده است، گفت: زیرساختهای صادراتی در این ارتباط به خوبی فراهم نشده است.

علی شریفی در گفت و گو با خبرنگار بازار با اشاره به اینکه بالاترین شاخص گیاه دارویی تولیدی استان اصفهان زعفران است، اظهار کرد: اصفهان پتانسیل این را دارد که در حوزه صادرات نقش مهمی داشته باشد و این مساله مستلزم آن است که زیرساخت های این مهم ایجاد شود.

وی افزود: در حال حاضر بیش از ۹۰ درصد مواد اولیه و بذر مصرفی حوزه کشاورزی وارداتی است اما در اصفهان ما توانسته ایم در زمینه تولید بذرها گام برداریم و این می تواند نقطه روشنی برای اصفهان باشد.

مدیر امور سرمایه‌گذاری سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان تاکید کرد: ضریب کیفیت زعفران اصفهان نسبت به خراسان بالاتر است و همین موضوع می تواند فرصتی برای اصفهان باشد تا در زمینه صادرات موفق تر عمل کند.

وی گفت: با توجه به اینکه کشورهای همسایه درصدد هستند که جایگاه زعفران ما را بگیرند بنابراین نباید بگذاریم بازارهای ما از دست برود.

مدیر امور سرمایه‌گذاری سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان به گفته بسیاری از کسانی که در کشت زعفران موفق بوده اند، این محصول می تواند در اصفهان به جای برنج و بادام که نیاز آبی زیادی نسبت به زعفران دارند کشت شود اما با افزایش قیمت دلار در داخل کشور، خریداران خارجی زعفران که تا یک دهه پیش حاضر بودند به ازای هر کیلو زعفران رقمی بین سه تا چهار هزاردلار پرداخت کنند، در حال حاضر ترجیح می دهند که با قیمت های کمتری زعفران را بخرند.

علی شریفی می افزاید: این موضوع به گفته تولید کنندگان باری است که بر دوش تولید کننده می افتد و به این خاطر که باید برای برداشت زعفران هزینه کارگر بدهد برای او صرف نمی کند.

وی ادامه می دهد: اگر چرخه صادرات اصلاح شود و موانع قانونی آن توسط دولت برطرف گردد، گشایش بزرگی در تولید زعفران اتفاق می افتد و کشاورزان می توانند حاصل دسترنج خودشان را شخصا استفاده کنند با افزایش قیمت دلار اما واسطه ها زعفران را به ریال از کشاورز می خرند و به دلار می فروشند.

کشورهای همسایه دنبال تصاحب جایگاه زعفران ایران در دنیا
شریفی با اشاره به اینکه بالاترین ضریب سرمایه‌گذاری شاخص گیاه دارویی تولیدی استان اصفهان زعفران است، می گوید: اصفهان پتانسیل این را دارد که در حوزه صادرات نقش مهمی داشته باشد و این مساله مستلزم آن است که زیرساخت های این مهم ایجاد شود.

وی اضافه می کند: در حال حاضر بیش از ۹۰ درصد مواد اولیه و بذر مصرفی حوزه کشاورزی وارداتی است اما در اصفهان ما توانسته ایم در تولید بذرها گام برداریم و این می تواند نقطه روشنی برای اصفهان باشد.

مدیر امور سرمایه‌گذاری سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان تاکید می کند: ضریب کیفیت زعفران اصفهان نسبت به خراسان بالاتر است و همین موضوع می تواند فرصتی برای اصفهان باشد تا در زمینه صادرات موفق تر عمل کند.

شریفی ادامه داد: اگر دولت حمایت کند اصفهان می تواند محلی برای تمرکز صنایع تبدیلی برای کشور باشد و در نتیجه ارزآوری بیشتری هم از محصولات گیاهان دارویی خواهیم داشت.

آشنایی با مفهوم ضریب بتا در بورس

یکی از مهم‌ترین ضرایب در خرید و فروش سهام که از سوی سرمایه‌گذاران کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، ضریب بتای سهم می‌باشد. اما منظور از ضریب بتا چیست؟ رفتار سهم‌ها در بازار سرمایه متفاوت می‌باشد. بعضی از سهم‌ها، در روزهای مثبت بازار مثبت و در روزهای منفی، منفی هستند. در مقابل، سهم‌هایی هم هستند که عکس این عمل می‌کنند. این سهم‌ها در منفی‌ها مثبت می‌شوند و در بازار مثبت قیمتشان کم می‌شود. اما دسته‌ی سوم از سهم‌ها روندی مستقل از وضعیت بازار دارند و راه خودشان را می‌روند. این‌که یک سهم نسبت به وضعیت بازار چه رفتاری از خودش نشان دهد، به ضریب بتای آن بستگی دارد. در واقع، ضریب بتا وسیله‌ای برای ارزیابی ریسک و بازده سهام خاص یا سبدی از سهام در جریان حرکت کلی بازار می‌باشد. در ادامه‌ی این مقاله از سری مقالات آموزش بورس در چراغ راجع به مفهوم ضریب بتا در بورس صحبت خواهیم کرد.

ضریب بتا در بورس چیست؟

در بازار بورس ضریب بتا چیست؟

ضریب بتا(β)، معرف میزان ریسکی است که سرمایه‌گذار با تصاحب دارایی‌های بدست آمده نسبت به شاخص معیار (معمولا شاخص کل بازار) متحمل می‌شود. درواقع، ضریب بتا وابستگی سهم را نسبت به بازار مشخص می‌کند. یعنی اگر سهامی ضریب بتای بالایی داشته باشد، وقتی بازار رو به رشد باشد، نسبت به میانگین بازار رشد بیش‌تری می‌کند و وقتی بازار رو به افت است، نسبت به میانگین بازار افت بیش‌تری می‌کند. اما آگاهی از ضریب بتا در بورس چه فایده‌ای برای ما خواهد داشت؟ تحلیل‌گران توصیه می‌کنند که وقتی آینده‌ی بازار را مثبت پیش‌بینی می‌کنید و احساس می‌کنید که بازار قرار است رو به رشد باشد، سهام با بتای بالا بخرید تا از میانگین بازار سود بیش‌تری کنید. اما وقتی فکر می‌کنید که ریسک‌ها در بازار افزایش یافته و بازار احتمالاً این روزها خواهد ریخت، به سمت سهامی که بتای پایین دارد بروید تا از میانگین بازار ضرر کمتری کنید.

تفسیر ضریب بتای سهم در بورس

برای تفسیر ضریب بتا در بورس ابتدا باید به سایت فیپ ایران (مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران) که متعلق به متعلق به شركت مديريت فناوري بورس تهران می‌باشد، مراجعه کنید. در این سایت در یک جدول برای هر کدام از صندوق‌های سرمایه‌گذاری، یک ضریب بتا ثبت شده است. با فرض اینکه شاخص کل بورس را به عنوان مبنای محاسبه در نظر گرفته باشیم، تفاسیر مختلفی برای ضریب بتا وجود دارد که در ادامه راجع به آن‌ها توضیح خواهیم داد.

تفسیر انواع ضریب بتا در بورس

توضیح در خصوص انواع ضریب بتا در بازار بورس

• اگر ضریب بتا در بورس برای سهمی برابر با ۱ باشد، احتمالا در آینده افزایش و کاهش قیمت آن سهم درست مطابق افزایش یا کاهش بازار خواهد بود.
• اگر ضریب بتای سهمی کمتر از ۱ باشد، نوساناتی کمتر از نوسانات بازار را تجربه خواهند کرد و به آن‌ها دارایی کم‌ریسک گفته می‌شود. در مقابل اگر ضریب بتای سهمی بزرگتر از ۱ باشد، نوسانات بازدهی آن سهم بیشتر از نوسانات بازار خواهد بود و به چنین سهمی دارایی پرریسک می‌گویند.
• اگر ضریب بتا در بورس برای سهمی برابر با ۲ باشد، افزایش و کاهش قیمت آن ۲ برابر شاخص بازار خواهد بود؛ یعنی هنگامی‌که بازار ۱۰ درصد رشد قیمت را تجربه کند، قیمت این سهم ۲۰ درصد افزایش یافته و زمانی‌که بازار ۱۰ درصد سقوط کند، قیمت این سهم ۲۰ درصد کاهش می‌یابد.
• اگر ضریب بتای سهمی ۰.۵ باشد، چنانچه رشد شاخص بازار ۱۰ درصد باشد، رشد قیمت آن سهم ۵ درصد خواهد بود و اگر بازار ۱۰ درصد افت کند، ارزش این سهم ۵ درصد افت خواهد کرد.
• اگر ضریب بتا در بورس برای سهمی برابر با صفر باشد، قیمت آن با نوسانات بازار تغییر نمی‌کند؛ بنابراین نمی‌توان هیچ رابطه‌ای میان رشد و افت بازار و رشد یا افت این سهم پیدا کرد.
• اگر ضریب بتای سهمی منفی باشد، رفتار آن درست عکس رفتار بازار است؛ برای‌ مثال اگر بتای سهمی منفی ۱ باشد، در صورتی‌که بازار ۱۰ درصد رشد داشته باشد، ارزش این سهم ۱۰ درصد کاهش خواهد یافت.

انواع ضریب بتا و تاثیر آن‌ها بر صندوق سرمایه‌گذاری

در جدول زیر انواع ضریب بتا در بورس و تاثیر آن‌ها بر صندوق سرمایه‌گذاری را می‌توانید مشاهده کنید.

ضریب بتا در بورس برای صندوق = ۱/۲ (یعنی میزان ریسک بیشتر از شاخص بازار است)

اگر شاخص بازار % ۱۰۰ رشد کند،صندوق %‌۱۲۰ رشد می‌کند.

اگر شاخص بازار % ۱۰۰ افت کند، صندوق % ۱۲۰ افت می‌کند.

تغییرات صندوق برابر با تغییرات

شاخص و هم جهت با آن است.

بتای صندوق =۱ (یعنی میزان ریسک برابر با شاخص بازار است)

اگر شاخص بازار % ۱۰۰ رشد کند، صندوق هم % ۱۰۰رشد می‌کند.

اگر شاخص بازار % ۱۰۰ افت کند، صندوق هم % ۱۰۰افت می‌کند.

تغییرات صندوق کمتر از تغییرات

شاخص و هم جهت با آن است.

ضریب بتا در بورس برای صندوق = ۰/۸ (یعنی میزان ریسک کمتر از شاخص بازار است)

اگر شاخص بازار % ۱۰۰ رشد کند،صندوق %۸۰ رشد می‌کند.

اگر شاخص بازار % ۱۰۰ افت کند،صندوق %۸۰ افت می‌کند.

تغییرات صندوق هیچ ارتباطی با

تغییرات شاخص ندارد.

تغییرات صندوق کمتر از تغییرات

شاخص و عکس آن است.

بتای صندوق = ۰/۸- (یعنی میزان ریسک کمتر از شاخص بازار است)

اگر شاخص بازار % ۱۰۰ رشد کند،صندوق % ۸۰ افت می‌کند.

اگر شاخص بازار % ۱۰۰ افت کند، صندوق % ۸۰ رشد می‌کند.

تغییرات صندوق برابر با تغییرات

شاخص و عکس آن است.

ضریب بتا در بورس برای صندوق = ۱- (یعنی میزان ریسک برابر با شاخص بازار است)

اگر شاخص بازار % ۱۰۰ رشد کند،صندوق % ۱۰۰افت می‌کند.

اگر شاخص بازار % ۱۰۰ افت کند، صندوق % ۱۰۰رشد می‌کند.

تغییرات صندوق بیش‌تر از تغییرات

شاخص و عکس آن است.

بتای صندوق = ۱/۲- (یعنی میزان ریسک بیشتر از شاخص بازار است)

اگر شاخص بازار % ۱۰۰ رشد کند، صندوق % ۱۲۰ افت می‌کند.

اگر شاخص بازار % ۱۰۰ افت کند، صندوق % ۱۲۰ رشد می‌کند.

انواع ریسک در بازار و رابطه آن‌ها با ضریب بتا

در دنیای سرمایه‌گذاری امروز، اغلب پژوهشگران ریسک سرمایه‌گذاری را با انحراف معیار نرخ بازده مرتبط می‌دانند؛ یعنی هر چقدر که بازده سرمایه‌گذاری بیشتر تغییر کند، این سرمایه‌گذاری‌ها ریسک بیشتری خواهند داشت. در ضریب سرمایه‌گذاری این بخش از مقاله‌ی ضریب بتا در بورس اشاره‌ای کوتاه بر انواع ریسک خواهیم داشت. به طور کلی، منابع ریسک که باعث تغییر و پراکندگی در بازده می‌شوند، به دو دسته‌ی سیستماتیک و غیرسیستماتیک تقسیم می‌شوند. ریسک سیستماتیک، همان ریسک بازار است. مثل وقتی که شما سهام خوبی خریده‌اید، اما بازار منفی است و سرمایه‌گذاری شما با زیان همراه خواهد شد. یا بالعکس، ممکن است بازار مثبت باشد و سهمی بد، با بازدهی جذاب همراه باشد. اما ریسک غیرسیستماتیک به پرتفوی انتخابی شما مربوط می‌شود نه به کلیت بازار. یعنی باید ببینید که در پرتفوی خود سهام خوب دارید ضریب سرمایه‌گذاری یا بد.

اگر میزان ضریب بتا در بورس در پرتفوی شما نزدیک به ۱ باشد، آن‌گاه ریسک سیستماتیک یا ریسک بازار به پرتفوی شما نیز منتقل خواهد شد. (در سرمایه‌گذاری شاخصی وضعیت چنین است.) اما پرتفویی با ضریب بتای صفر، نه تنها از نوسانات بازار اثر نمی‌پذیرد، بلکه مستقل از روند کلی بورس، راه خودش را خواهد رفت. آگاهی از ضریب بتا به سرمایه‌گذاران و تریدرها کمک می‌کند تا میزان ریسک سیستماتیک را مدیریت کنند. هدف از بین بردن ریسک سیستماتیک نیست. اتفاقا داشتن پرتفویی با بتای بزرگ‌تر از ۱، به شما این امکان را می‌دهد تا در بازار گاوی (بازاری که در آن سهام روند صعودی دارد) که متناسب با بازار حرکت کنید. در حالی‌که بتوانید بیشتر از شاخص بازدهی بگیرید. چنین پرتفویی برای بازار خرسی (بازاری که در آن سهام روند نزولی دارد)، ترسناک است.

فرمول محاسبه ضریب بتا در بورس

چگونگی محاسبه ضریب بتا در بازار بورس

ضریب بتا در بورس با تقسیم کوواریانس شاخص کل و قیمت سهام بر واریانس شاخص کل (طبق رابطه زیر) به دست می‌آید:

β= cov (ri,rm)/ var (rm)

نکته: بتای کل بازار همواره برابر ۱ می‌باشد. به این دلیل که کوواریانس کل بازار با خودش تقسیم ‌بر واریانس بازار برابر ۱ خواهد شد. بزرگ و یا کوچک شدن ضریب بتا در بورس در سایر اجزای بازار هم نشان از نوسان پذیری مثبت و یا حتی معکوس سهم موردنظر با بازار خواهد بود. به عبارتی هرچقدر که ضریب بتای یک سهم بزرگ‌تر باشد، حکایت از ریسک بیشتر در قیاس با بازار و بالطبع انتظار بازده بیشتر از آن می‌باشد.

سخن آخر

در این مقاله از سایت آموزش چراغ راجع به مفهوم ضریب بتا در بورس و نحوه‌ی استفاده از آن در معاملات سهام صحبت کردیم. در آخر شاید این سوال برایتان پیش بیاید که ضریب بتای سهم چقدر باید باشد؟ پاسخ این سوال بستگی به استراتژی شما دارد. اگر قصد سرمایه‌گذاری روی شاخص را دارید، بتای ۱ برای شما ایده‌آل خواهد بود. اگر بخواهید اثر نوسان‌های شاخص را در پرتفوی خود را تقویت نمایید، بتا را بالاتر از ۱ ببرید. اگر می‌خواهید در یک بازار منفی (که از منفی بودن آن اطمینان دارید) سود کنید، بتای منفی را انتخاب کنید. در نهایت چنانچه می‌خواهید پرتفوی شما مستقل از جو عمومی بازار شود، بتا را صفر کنید. چراغ ، به عنوان نسل جدیدی از پلتفرم‌های آموزش و استخدام در تلاش است تا با بیان نکات و دوره‌های مفید در زمینه‌ی آموزش بورس به شما برای سرمایه‌گذاری در این بازار پرتلاطم کمک کند.

ضریب سرمایه‌گذاری

نویسندگان

چکیده

استراتژی تأمین مالی در شرکت‌ها، از مباحث مهم دانشمندان مالی و حسابداری است. یکی از اهداف مهم تأمین مالی، انجام سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها برای سودآوری بیش‌تر است. طرق مختلف تأمین مالی، شامل تأمین مالی داخلی و تأمین مالی خارجی و یا ترکیبی از این دو نوع است. مسأله این است که آیا سرمایه‌گذاری با بازار سهام ارتباط دارد؟ آیا می‌توان پیش‌بینی مقایسه‌ای بین شرکت‌هایی که برای انجام سرمایه‌گذاری خود، کانال تأمین مالی داخلی را انتخاب می‌کنند با آنان که تأمین مالی خارجی را انتخاب می‌کنند انجام داد؟همچنین آیا بازار سهام (قیمت‌های سهام) با سرمایه‌گذاری در شرکت‌های سرمایه‌ای در ارتباط است؟پاسخ همه سؤالات مذکور، مثبت است. سرمایه‌گذاری شرکت و بازار سهام، هم به‌طور سری‌های زمانی و هم به‌صورت متقاطع بهم وابسته‌اند. اما دو طیف شرکت‌های سرمایه‌ای و شرکت‌های اهرمی را محققان با شاخص معروفی بنام KZ درجه‌بندی ضریب سرمایه‌گذاری و تعریف کرده‌اند.شرکت‌های سرمایه‌ای در مقایسه با شرکت‌های اهرمی، در زمان تأمین مالی دارای حساسیت بالاتری نسبت به اجزای غیربنیادی قیمت سهام در بازار سهام هستند. اجزای غیربنیادی سهام در بازار با شاخص معروفی به نام شاخص Q مشخص می‌گردد.همچنین شرکت‌های سرمایه‌ای در مقایسه با شرکت‌های اهرمی، در زمان تأمین مالی، دارای حساسیت کم‌تری نسبت به بازده آتی سهامشان به‌طور مثبت در بازار هستند.در این پژوهش یک مدل ساده برای شرایطی که تحت آن، سرمایه‌گذاری شرکت نسبت به حرکات ضریب Q که حاوی اطلاعات حسابداری و بازار سهم است، حساس خواهند بود، طراحی و ذکر گردیده است.کلید پیش‌بینی متقاطع مدل این است که قیمت‌ها ی سهام دارای یک تأثیر قوی‌تری نسبت به سرمایه‌گذاری شرکت‌های سرمایه‌ای است. با استفاده از شاخص وابستگی به حقوق صاحبان سهام (سرمایه‌ای) آقایان Kaplan, Zingales، و بومی‌سازی شاخص KZ، حمایت خوبی برای این مدل پیش‌بینی یافت گردید. بخصوص شرکت‌هایی که در پایین پنجگاه شاخص KZ قرار می‌گرفتند، حساسیت سرمایه‌گذاری شان، به قیمت‌های سهام، بسیار بیش‌تر از شرکت‌هایی که در بالای پنجگاه شاخص KZ قرار می‌گرفتند، بوده است. همچنین مدل‌های پیش‌بینی متعددی در این پژوهش مورد بررسی و حمایت قرار گرفت

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Presentation of the Model to Determine the Capital Expenditures of Listed Companies in TSE Using Accounting Information

نویسندگان [English]

• A. Jahankhani
• M. Kanani Amiri

چکیده [English]

Financing strategy in corporations is one of the most important subject matters among accounting and finance scholars. Investment in companies to increase profitability is one of the important purposes of financing activities. Different methods for execution of financing activities include: Internal finance, external finance and combination of these two. The problem is that whether there is any relationship between investment and stock prices. Could any comparative prediction be made between the companies who choose internal finance to perform their investment activities and the companies who choose external finance? Is there any relationship between stock prices and investment in equity- dependent firms? The answer to all aforementioned questions is positive. Companies’ investment and the stock prices are interrelated by time series. There is also cross sectional relationship between companies’ investment and the stock prices. Scholars have defined and ranked equity dependent and levered firms by means of the famous index “KZ”. Compared with levered firms, equity dependent firms are more sensitive to non-fundamental constituents of the stock prices at the time of financing. Non-fundamental constituents of a stock price are specified by famous index called “Q” index. Equity dependent firms are also less sensitive to future returns of their stock at the time of financing. In this study, we have developed a simple model for situations under which the company’s investment is sensitive to Q alterations that carries/contain accounting and stock prices information. The key to cross-sectional prediction of this model is that the stock prices have stronger effect relative to investment of equity-dependent firms. We have supported our prediction model by using and localizing “Kaplan & Zingales” equity dependency index (KZ) and found out that sensitivity of investment to stock prices is much more in the companies lying under 5th quintile of KZ index in comparison with the companies lying above 5th quintile of the index. Several prediction models were also developed and examined in this study.

ضریب سرمایه‌گذاری

برای افزایش سهم بیمه‌های زندگی در پرتفوی صنعت بیمه تلاش‌های زیادی صورت گرفته است. خوشبختانه صنعت بیمه توجه خوبی به این حوزه داشته و بیمه‌های زندگی فضای بکری در کشور دارند که شرکت‌ها می‌توانند با ارائه محصولات جدید متناسب با نیازهای مردم، بدون اینکه چشمی به سهم یکدیگر از این کیک بیمه‌‌ای داشته باشند، شاهد توسعه بیمه‌های زندگی و به تبع افزایش ضریب نفوذ هم باشند.

در برنامه ششم به عنوان سند بالادستی توسعه کشور، توسعه بیمه‌های زندگی بهترین راه برای افزایش ضریب نفوذ بیمه در نظر گرفته شده است. طبق این سند باید در سال 1400 ضریب نفوذ بیمه در ایران به 7 درصد می‌رسید درحالی که اکنون این شاخص حدود 2.7 درصد است.

برای افزایش سهم بیمه‌های زندگی در پرتفوی صنعت بیمه تلاش‌های زیادی صورت گرفته است. خوشبختانه صنعت بیمه توجه خوبی به این حوزه داشته و بیمه‌های زندگی فضای بکری در کشور دارند که شرکت‌ها می‌توانند با ارائه محصولات جدید متناسب با نیازهای مردم، بدون اینکه چشمی به سهم یکدیگر از این کیک بیمه‌‌ای داشته باشند، شاهد توسعه بیمه‌های زندگی و به تبع افزایش ضریب نفوذ هم باشند.

اما از طرفی بیمه‌ها نباید طوری عمل کنند که در ایفای تعهداتشان دچار مشکل شوند و در رقابت با یکدیگر قیمت‌های غیرمنطقی ارائه دهند. البته بیمه‌مرکزی به عنوان نهاد ناظر، نظارت‌های خوبی ضریب سرمایه‌گذاری دارد که می‌تواند از هرگونه انحراف جلوگیری کند.

بحث دیگر، توانگری مالی شرکت‌های بیمه است که باعث می‌شود شرکت‌های بیمه با یک پشتوانه خوب بتوانند پاسخگوی تعهداتشان باشند، در این مورد شرکت‌های تخصصی به دلیل این که تمامی منابعشان در حوزه بیمه‌های زندگی سرمایه‌گذاری می‌شود به نظر می‌رسد که می‌توانند اطمینان بیشتری برای مردم ایجاد کنند. البته طبیعتاً باید بحث محاسبات و مسائل اکچوئری کاملاً دقیق رعایت شود و شرکت‌ها بر اساس آمار و اطلاعات نادرست سعی نکنند که صرفاً فروششان را بالا ببرند.

چالش مهم دیگر وجود تورم در کشور است که ممکن است منافع بیمه‌گذاران را تهدید کند. به طور کلی شرکت‌های بیمه، حق بیمه پرداختی مشتریان را سرمایه‌گذاری می‌کنند و به دلیل تشکیل سبد سرمایه‌گذاری بر اساس آیین‌نامه‌های بیمه‌مرکزی یک مجموعه سرمایه‌گذاری‌هایی را انجام می‌دهند که یک خروجی مناسب را برای بیمه‌گذاران و سهامداران ایجاد کنند به عبارتی بخشی از منابع در بانک، بخشی دیگر در بورس، بخشی در ملک و سایر بخش‌ها می‌رود و این سبد بیمه‌ای اطمینان خاطر مناسبی را ایجاد می‌کند. با اینحال میزان سود گاهی کمتر از تورم یا برابر با تورم است اما به عنوان یک سرمایه‌گذاری مطمئن از میزان امنیت بالاتری نسبت به دیگر بازارهای مالی برخوردار است.

ضریب بتا؛ میانبری برای سنجش بازدهی در بورس

بدترین کاری که یک فرد می‌تواند با سرمایه خود انجام دهد، به باد دادن آن در یک سرمایه‌گذاری پرریسک است. بنابراین بررسی مفاهیمی مانند ضریب بتا که به میزان بازده و ریسک سرمایه‌گذاری در بورس اشاره دارد، اهمیت بسیار زیادی پیدا می‌کند.

بازده هر سهم با توجه به زمان نگهداری و فروش متفاوت خواهد بود اما زمانی که پای تصمیم‌گیری در خصوص مسائل مالی به میان می‌آید، باید معیاری برای اندازه‌گیری ریسک وجود داشته باشد. این دقیقا همان دلیلی است که ضریب بتا به خاطر آن معرفی شد. در این مقاله مفهوم ضریب بتا و روش محاسبه آن را بیان می‌کنیم و می‌گوییم که چطور باید از آن در تحلیل وضعیت سهام استفاده کرد.

سابقه سنجش ریسک در سرمایه‌گذاری

در اوایل سال‌های ۱۹۰۰ بود که تحلیل‌گران اقتصادی ترازنامه را ملاک بررسی میزان ریسک اوراق بهادار در نظر می‌گرفتند. بر این اساس اگر میزان وام یا بدهی شرکت زیاد بود، سرمایه‌گذاری در آن شرکت را پرریسک می‌دانستند. اما در سال ۱۹۶۲ نحوه تعیین ریسک تغییر کرد. بر این اساس، میزان ریسک با توجه به حاشیه ایمنی دارایی تعریف می‌شد. این حاشیه ایمنی با بررسی تفاوت میان قیمت بازار و ارزش ذاتی دارایی تعیین می‌شد.

اکنون نیز بیشتر تحلیل‌گران بازارهای مالی، ریسک سرمایه‌گذاری را یک مفهوم مرتبط با انحراف معیار نرخ بازده می‌دانند. به این ترتیب ریسک سرمایه‌گذاری زمانی بیشتر خواهد بود که بازده سرمایه‌گذاری تغییرات بیشتری داشته باشد. بهتر است پیش از پرداختن به این موارد نگاهی بر انواع ریسک موجود در بازارهای مالی بیندازیم.

دسته‌بندی انواع ریسک

انواع ریسک که موجب تغییر در بازده سرمایه‌گذاری می‌شود، به طور کلی در دو دسته زیر قابل بررسی است:

• ریسک غیرسیستماتیک
• ریسک سیستماتیک

ریسک غیرقابل سیستماتیک (قابل اجتناب)

این دسته از ریسک‌ها را می‌توان مدیریت کرد. در واقع با چیدمان متنوع سبد سهام می‌توان این ریسک را کاهش داد. به طور کلی چنین ریسک‌هایی در سطح یک شرکت یا صنعت مشخص اتفاق می‌افتند. کالاها و خدمات تولیدی یک شرکت یا صنعت مشخص، نوع مدیریت، اقدامات شرکت‌های رقیب و ساختار هزینه‌های شرکت از عوامل ایجادکننده‌ چنین ریسک‌هایی هستند.

ریسک سیتماتیک (غیرقابل اجتناب)

این ریسک بر خلاف ریسک‌های غیرسیستماتیک قابل مدیریت و کنترل نیست. از جمله مواردی که می‌توانند این ریسک‌ها را رقم بزنند می‌توان به تحولات سیاسی و اقتصادی، تورم، بیکاری و چرخه‌های تجاری اشاره کرد. این ریسک‌ها به کل بازار برمی‌گردند و نمی‌توان آن‌ها را پیش‌بینی کرد.

اگر علاقه دارید که ماهیت ریسک و انواع آن را بهتر بشناسید و با نکات موثر بر آن‌ها بیشتر آشنا شوید، می‌توانید مطلب «چه ریسک‌هایی سرمایه‌گذاری ما را تهدید می‌کنند؟» را مطالعه کنید.

چرا باید به ضریب بتا توجه کنیم؟

زمانی که سرمایه‌گذار قصد خرید یک سهم یا اوراق قرضه را داشته باشد، باید ملاکی برای ریسک سرمایه‌گذاری خود در نظر بگیرد. این ملاک می‌تواند انحراف معیار بازده در سال‌های گذشته باشد. اما معیار مناسبی که می‌توان به صورت جداگانه برای میزان ریسک یک دارایی در نظر گرفت، بررسی روند حرکتی آن با توجه به پرتفوی بازار است. چنین حرکتی با کوواریانس دارایی منفرد نشان داده می‌شود و می‌توان آن را به نوسان‌پذیری پرتفوی کل بازار نیز تعمیم داد.

افزون بر این امر، هر دارایی منفرد خود نیز واریانسی دارد که ارتباطی با پرتفوی بازار ندارد. به این واریانس، واریانس غیرسیستماتیک می‌گویند. چنین مفهومی به جنبه‌های منحصر‌به‌فرد یک دارایی اشاره دارد. این نوع از واریانس معمولا اهمیت چندانی ندارد. چرا که اگر یک سبد سهام بزرگ و متنوع تشکیل دهیم، می‌توان از آن چشم پوشید. به این ترتیب صرف ریسک یک دارایی منفرد خود تابعی از ریسک سیستماتیک دارایی در مقایسه با پرتفوی کل بازار است. معیار ریسک سیستماتیک، ضریب بتا در بورس نامیده می‌شود.

بررسی میزان ضریب بتا در بورس

به طور کلی ضریب بتا در بورس (Beta Coefficient) شیب معادله رگرسیون خطی و در اصل یک ضریب هم‌بستگی است که به عنوان معیاری در خصوص نوسان‌پذیری سهام در نظر گرفته می‌شود. این ضریب اطلاعات مفیدی را در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهد. این اطلاعات از مقایسه‌ بازده سهام با شاخص بازار به دست می‌آید.

بتا نشان‌دهنده داده‌های تاریخی ارزش دارایی‌هاست. در واقع عدد بتا به سرمایه‌گذاران می‌گوید که ریسک سرمایه‌گذاری در یک دارایی خاص در قیاس با کل بازار به چه میزان است.

هنگامی که انتظار می‌رود شاخص بورس رشد کند، سرمایه‌گذاران به سراغ سهامی می‌روند که ضریب ضریب سرمایه‌گذاری بتای بالاتری داشته باشد. اما اگر شاخص افت داشته باشد، بر روی سهامی با بتای پایین دست می‌گذارند.

ضریب بتا در بورس معیاری است برای اندازه‌گیری میزان ریسک سیستماتیک سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار. به هر حال نمی‌توان این ریسک را کاهش داد یا از بین برد. ریسک نسبی یک سهم با در نظر گرفتن پرتفوی کلی بازار سهام، مسئله‌ای است که با ضریب بتا آن را نمایش می‌دهند. در محاسبه میزان بتا از شاخص قیمت استفاده می‌کنند. در واقع برای محاسبه میزان ریسک سرمایه‌گذاری یک سهم، آن را با شاخص بورس مقایسه می‌کنند. میزان هم‌سویی و تطابق میان بازده ضریب سرمایه‌گذاری یک سهم با کل بازار، به کمک ضریب بتا در بورس مشخص می‌شود.

زمانی که بتا مثبت باشد، حاکی از هم‌سویی سهم با بازار است. بتای منفی نیز نشانه واگرایی سهم و بازار است. ممکن است میزان بتا صفر باشد که این امر نشان می‌دهد سهم نسبت به شاخص واکنشی ندارد و تاثیری از آن نمی‌پذیرد.

ضریب بتا چه چیزی را نشان می‌دهد؟

عدد یک در ضریب بتا، به عنوان مبنا در نظر گرفته می‌شود. بر این اساس می‌توان ضرایب بتا را در قالب موارد زیر مشخص کرد.

ضریب بتای بیشتر از یک

بر این اساس، بتای بیشتر از یک نشان‌گر این ضریب سرمایه‌گذاری موضوع است که نوسان‌پذیری سهم در قیاس با متوسط نوسان‌پذیری بازار بیشتر است. مثلا زمانی که می‌گوییم ضریب بتا در یک سهم برابر ۱.۵ است، یعنی شاخص هرقدر که نزول یا صعود داشته باشد، سهم مذکور ۵۰ درصد بیشتر اثر می‌پذیرد.

این تاثیرپذیری یا به شکل رشد است و یا به شکل افت. فرض کنید شاخص به میزان ۱۰ درصد رشد کند. در این صورت سهمی با ضریب بتای ۱.۵ به میزان ۱۵ درصد رشد خواهد کرد. به همین ترتیب سهمی با ضریب بتای دو، افزایش یا کاهش قیمتی دوبرابر شاخص خواهد داشت. زمانی که ضریب بتا عدد بالایی را نشان می‌دهد، می‌گوییم سهم حالت تهاجمی دارد.

ضریب بتای بین صفر و یک

در مقابل ضرایب بتای کمتر از یک (در بازه مثبت) نشان‌گر سهام تدافعی هستند. مثلا زمانی که ضریب بتای سهمی برابر با ۰.۵ باشد، حرکت سهم کندتر خواهد بود. بدیهی است که ریسک سرمایه‌گذاری در چنین سهامی هم کمتر است.

ضریب بتای صفر

اما زمانی که ضریب بتا برابر صفر باشد، سهم عملکردی خنثی نسبت به شاخص خواهد داشت. یعنی سهم فارغ از مثبت یا منفی بودن شاخص حرکت خود را ادامه می‌دهد.

ضریب بتای منفی

اما بتای منفی نیز نشان‌دهنده روندی معکوس با جهت کلی بازار است. به این ترتیب می‌توان گفت که ضریب بتا دامنه‌ای از مثبت بی‌نهایت تا منفی بی‌نهایت دارد. علامت + به معنای تغییرات هم‌سو با شاخص و علامت – نشان‌دهنده رفتاری در جهت عکس روند بازار است.

به طور خلاصه می‌توان پنج حالت را برای ضریب بتا در بورس متصور شد.

1. نخست آن‌که ضریب برابر یک باشد که نشان‌دهنده تطابق کامل میان شاخص و نوسان سهم است.
2. بتای صفر حاکی از خنثی بودن سهم در مقایسه با شاخص بازار است.
3. بتای منفی نشان می‌دهد که حرکت سهم در مقایسه با شاخص بازار، در جهت معکوس صورت می‌گیرد.
4. ضریب بتای بزرگ‌تر از یک مربوط به سهام تهاجمی است که هم ریسک بالایی دارد و هم احتمال بازده بیشتری دارد.
5. در نهایت بتای بین صفر و یک، سهم تدافعی را نشان می‌دهد که ریسک کم و به مراتب بازده کمتری دارد.

بازده بدون ریسک (RiskFree)

این بازده کمترین میزانی است که سرمایه‌گذاران می‌توانند آن را به دست آورند. در چنین بازدهی هیچ ریسکی وجود ندارد. از سویی خرید سهام همیشه با ریسک همراه است. به این ترتیب نرخ بازده موردانتظار (R_i) به دلیل ریسک موجود نسبت به نرخ بازده بدون ریسک افزایش خواهد یافت. به تفاوت میان این دو میزان، صرف ریسک دارایی می‌گویند. بر این اساس تفاوت میان بازده مدنظر بازار (R_m) و نرخ بازده بدون ریسک (R_f) صرف ریسک بازار نامیده می‌شود. با این تفاسیر فرمول بتا برابر است با:

فرمول ضریب بتا در بورس بر طبق آمار

کوواریانس نشان‌دهنده ارتباط دو گروه از داده‌هاست. زمانی که ارتباط میان داده‌ها معکوس باشد، میزان کوواریانس منفی خواهد بود. اگر دو داده عملکرد مستقلی داشته باشند، کوواریانس آن‌ها صفر و اگر ارتباط مستقیمی داشته باشند کوواریانس آن‌ها مثبت خواهد بود. بر این اساس بتا را می‌توان از طریق تقسیم کوواریانس میان بازدهی سهام و بازدهی بازار بر واریانس بازدهی بازار به دست آورد که فرمول آن به این شکل است:

بتای کل بازار همیشه مقداری برابر با یک دارد. دلیل این امر آن است که حاصل تقسیم کوواریانس کل بازار بر واریانس بازار برابر یک خواهد بود. در هنگام محاسبه ضریب بتا، داده‌های ۹۰‌روزه را به صورت روزانه بررسی می‌کنند. بر این اساس نوسان روزانه قیمت در بازدهی دارایی و تغییرات روزانه شاخص در بازدهی بازار لحاظ می‌شود.

بزرگ و کوچک شدن این ضریب در سایر اجزای بازار، نشان از نوسان‌پذیری مثبت یا معکوس سهام با بازار دارد. یعنی هرچه ضریب بتا در بورس عدد بزرگ‌تری را نشان دهد، ریسک بیشتری در مقایسه با بازار خواهد داشت. در نتیجه انتظار بازده بیشتری از آن می‌رود.

نرم‌افزارها و سایت‌هایی نیز وجود دارند که این ضریب را به صورت خودکار محاسبه می‌کنند. اما شما هم می‌توانید بر اساس فرمولی که ارائه شد، ضریب بتای هر سهم را در بازه زمانی مشخصی به دست آورید.

در سایت مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران می‌توانید ضریب بتای شرکت‌های بورسی را مشاهده کنید. اطلاعات این سایت به صورت فایل‌های اکسل است. زمانی که فایل بازده روزانه و بازده بازار را دریافت کردید، می‌توانید کوواریانس را بر اساس اطلاعاتی که در اختیار دارید محاسبه کنید و به کمک آن ضریب بتا را به دست آورید.

جمع‌بندی

با توجه به آن‌چه گفته شد می‌توان ضریب بتا در بورس را ضریب تغییرات بازده سهم بر اساس بازده پرتفوی بازار تعریف کرد. اگر این میزان بیشتر از یک باشد، نشان می‌دهد که ریسک سرمایه‌گذاری سیستماتیک در این سهم بیشتر از ریسک سیستماتیک بازار است و بازده موردانتظار سهم نیز در قیاس با بازده موردانتظار از بازار بیشتر خواهد بود. چنین بازدهی نشان‌دهنده سهام تهاجمی است. زمانی که شاخص رو به رشد است، بهتر است در چنین سهامی سرمایه‌گذاری کرد. چرا که در قیاس با شاخص، رشد بیشتری دارند.

اما اگر ضریب بتا برابر با یک باشد، یعنی به لحاظ ریسک سیسماتیک، یک رابطه‌ نظیربه‌نظیر میان سهم و بازار وجود خواهد داشت. این مسئله نشان می‌دهد که تغییرات بازدهی بازار و بازدهی سهم یکسان است. اگر میزان بتا کمتر از یک باشد، یعنی ریسک سیستماتیک سهم از بازار کمتر است. پس تغییرات و در نتیجه بازده موردانتظار از سهم نیز کمتر از بازده موردانتظار از بازار است. هنگامی که شاخص با افت مواجه است، این سهم‌ها گزینه‌های مناسبی برای سرمایه‌گذاری به شمار می‌روند. چرا که اگر شاخص افت پیدا کند، اثر کمتری بر این سهم‌ها می‌گذارد.

در پایان لازم است این نکته را بیان کنیم که بررسی ضریب بتا در بورس به تنهایی هرگز نمی‌تواند ارزندگی یا عدم ارزندگی یک سهم را مشخص کند. این معیار تنها برای شناخت بهتر روند حرکتی سهام در قیاس با بازار بورس مورد استفاده قرار می‌گیرد.